منطقه ۴ سرشار از فضای سبز

آنچه پیش رو دارید مجموعه‌ای از یادداشت‌های احمد مسجدجامعی عضو شورای‌شهر تهران است و حاصل تهران‌گردی‌های او و گروهی از همراهان او. قصد او در تهران‌گردی‌ها و در نوشتن این مجموعه نگاه از نزدیک به نحوه زیست تهرانی‌ها و مسائل شهری‌ریز و درشتی است که مردم هر منطقه با آن درگیر هستند. مسائلی که از یک منطقه به منطقه دیگر تفاوت دارد و احتمالاً کلی و عمومی نیست. این مجموعه که در مورد تمام مناطق تهران نگاشته شده، هم برای خوانندگان که مشکلات و ارزش‌ها و ظرفیت‌های منطقه خود را در آن می‌بینند و هم برای مدیران شهری که مسئول حل و فصل مشکلات مردم و برنامه‌ریزی برای توسعه شهر هستند خواندنی است.  

منطقه ۴ تهران که پرجمعیت‌ترین و وسیع‌ترین منطقه پایتخت است (بدون لحاظ کردن حریم مناطق دیگر)، گذشته از محله‌های اعیان‌نشینی چون پاسداران و ضرابخانه، محله‌های پرآسیبی مثل شمیران‌نو و خاک‌سفید را نیز در بر می‌گیرد. به همین دلیل، مشکلات و مسائل محله‌های مختلف این منطقه از نظر نوع و کمیت و کیفیت تفاوت‌های آشکاری با هم دارند. به لحاظ هویتی نیز، محله‌های این منطقه دارای شدت و ضعف هستند؛ پاسداران، تهرانپارس، لویزان و مجیدیه از محله‌هایی‌اند که هویت و انسجام محلی استواری دارند و خاک‌سفید، حکیمیه، شمیران‌نو از این منظر در وضع مطلوبی به سر نمی‌برند.  
این منطقه از شمال به بزرگراه شهید سرلشکر بابایی، از جنوب به بزرگراه رسالت و خیابان دماوند، از شرق به جاده تلو و لشکرک و از غرب به خیابان پاسداران و خیابان دکتر شریعتی محدود می‌شود و شرقی‌ترین بافت مسکونی شهر تهران به‌شمار می‌آید. در گذشته، بسیاری از محله‌ها این منطقه به‌صورت روستای بسیار کوچک یا بخشی از اراضی آنها به حساب می‌آمدند.  
از نظر تاریخی ریشه‌های این منطقه به اردوگاه‌ها، شکارگاه‌ها و تفریحگاه‌های دوره قاجار می‌رسد و در آن دوره محدوده خاک‌سفید به‌عنوان بارانداز کالا استفاده می‌شد. این منطقه در دوره‌های بعدی نیز به‌عنوان مکانی مناسب برای استقرار کاربری‌های نظامی به کار گرفته شد و اراضی نظامی ۱۷‌درصد از اراضی منطقه را تشکیل داده‌اند. پس از سال ۱۳۰۰ بخش عمده اراضی منطقه به تصرف مراکز نظامی و کارخانجات آنها درآمد و بخشی از اراضی حریم امنیتی پادگان و زاغه‌های مهمات تعریف شد. با این حال به مرور ساخت‌وسازهای بسیاری انجام شد. در دهه ۳۰ محله نارمک ساخته شد و در دهه ۴۰ شمیران نو، اوقاف مجیدیه، تهرانپارس و سایر نقاط شکل گرفتند.
ادامه در صفحه ۴